Albertus Jacobus Duymaer van Twist ( 1809-1887)

Grafnummer 826

Albertus Jacobus (roepnaam Koos) Duymaer van Twist werd in Deventer geboren op 20 februari 1809. Zijn vader was hoogleraar, eerst aan het Atheneum te Deventer en vervolgens aan de universiteit van Groningen. Zijn moeder, Judith van Loghem, was een telg uit een voorname familie in Deventer. Zij vormde de toegangspoort voor de Van Twists tot de bestuurlijke elite. Koos promoveerde na zijn juridische opleiding aan het Atheneum Illustre in Deventer aan de Leidse Universiteit (1832) . Als student-lid van de Leidse Vrijwillige Jagerscompagnie vocht hij in 1831 nog mee in de Tiendaagse Veldtocht om de opstandige Belgen te verslaan. Hij werd advocaat en trouwde in 1837 met Maria Beck. Zijn huwelijk met haar bleef kinderloos.

Gouverneur-Generaal Indië: de plaaggeest van Multatuli

De meest in het oog springende functie die Duymaer van Twist een kleine 5 jaar (1851-1856) heeft vervuld is die van Gouverneur Generaal van Nederlands Indië. Zeg maar de hoogste vertegenwoordiger van de Nederlandse regering in deze voormalige kolonie. In die hoedanigheid kwam hij in conflict met Eduard Douwes Dekker, later bekend als de schrijver Multatuli. Dekker was door Duymaer benoemd als bestuursambtenaar in Lebak. Daar trof Dekker aanzienlijke misstanden aan en stelde deze bij zijn superieuren aan de kaak. Die vonden dat hij te hard van stapel liep. Duymaer besloot hierop Douwes Dekker over te plaatsen naar een andere regio. Duymaer van Twist wilde er verder niet over spreken met Douwes Dekker. Deze weigerde die overplaatsing en bood zijn ontslag aan. Die affaire vormde de basis voor zijn bekende boek “Max Havelaar” en daarmee voor een zeer belangrijke en invloedrijke anti- koloniale stem in Nederland. Duymaer van Twist is hiermee de ongewilde katalysator geweest van de kritiek op het kolonialisme.

Bronnen:

Parlement.com

Biografisch woordenboek

Multatuli-encyclopedie

Duymaer van Twist revisited

Gentleman of gewetenloze schurk, Hans Smelik

Over de kwestie Lebak, deel Multatuli-biografie Van der Meulen

A.J. Duymaer van Twist en Multatuli, Hein ter Riele, Deventer Jaarboek 1987 b lz. 27-42

A.J. Duymaer van Twist, biografie J.C. Smelik, C. Hogensteijn, W.Janssen, Walburgpers 2007

Liberaal staatsman

Koos Duymaer van Twist werd in 1843 gekozen als lid van de Tweede Kamer. Hij behoorde tot de zogenaamd gematigde liberalen. Regelmatig werden hem ministersposten aangeboden maar deze weigerde hij telkens. In 1850 werd hij voorzitter van de Tweede Kamer. Niet lang daarna in 1851 werd hij benoemd als Gouverneur-Generaal als opvolger van de eveneens uit Deventer afkomstige George Izaak Bruce (zie x) Na terugkomst in Nederland -hij werd met groot eerbetoon in Deventer ontvangen- was hij nog geruime tijd lid van eerst de Tweede en later de Eerste Kamer.

Nieuw Rande

Tijdens zijn Indische jaren wist Duymaer van Twist het landgoed Rande te verwerven, destijds gelegen in Diepenveen aan de weg over de dijk naar Zwolle. Hij gaf opdracht tot het bouwen van nieuw landhuis en de aanleg van tuinen in Engelse landschapsstijl. Hij en zijn vrouw bewoonden “Nieuw Rande” tot aan hun dood. De villa, nu in gebruik als Hotel GAIA, en het landgoed bestaan nog steeds.

Koos was een gematigd liberaal. Hij sprak zacht. Hij was ingetogen en gericht op rechtvaardigheid, een bemiddelaar. Sommigen gaven hem het predikaat burgerlijk eenvoudig. Zijn villa weerspiegelt die eenvoud in beperkte mate. Multatuli schreef hierover snerend dat het mooie landhuis was aangelegd over de ruggen van de Indische koelies. De grafkelder van Duymear van Twist is bescheiden en sober: de steen draagt alleen het familiewapen.

Overlijden

Enkele maanden na het 50 jarig huwelijksfeest overlijdt Duymaer van Twist na een kort ziekbed op 3 december 1887. De korte necrologie in de N.R.C. begon als volgt: “Duymaer van Twist behoorde ongetwijfeld tot de uitnemendste staatslieden van ons land. Tot voor weinige jaren nam hij levendig aandeel in 's lands zaken en stond daarbij steeds vooraan in de gelederen der liberale partij. Hij behoorde tot de mannen van 1848. Vooral op koloniaal gebied was hij een der baanbrekers voor de vrijzinnige richting in 't bestuur.”

In 1895 wordt Maria Beck bijgezet in de grafkelder.

In 2007 vond in het Deventer Historisch museum een tentoonstelling over Duymaer van Twist plaats en verscheen een biografie. Over Multatuli en de kwestie Lebak zijn boekenkasten volgeschreven. Een goede inleiding op de kwestie vindt u hier aan.