Generaties Nering Bögel

De oudste en jongste zoon nemen de leiding over.

De familie Nering-Bögel kwam al vroeg in aanraking met het beheren van een ijzergieterij. Johan Hendrik, de grootvader van de eerste Nering Bögel in Deventer, richtte een ijzergieterij in Ulft op. Zijn zoon, gevlucht uit Nederland na de inval van de Fransen, kocht een IJzermolen, zoals destijds een gieterij werd genoemd in het Duitse Isselburg (net over de grens van de Graafschap). Joan Laurents werd in 1795 geboren en in 1816 opgeleid in het bedrijf van zijn vader. Toen deze in 1817 overleed kreeg hij de verantwoordelijkheid over de IJzermolen. Hij trouwde met Harmina Nederburgh, de dochter van een Zutphense rechter. Ze vestigden zich in Isselburg en Harmina zou daar haar eerste vier kinderen baren. Doch ze kon niet goed aarden in dit Duitse stadje en 1826 nam Joan Laurents samen met zijn schoonvader het besluit de Deventer ijzermolen te kopen

Een ijzermolen was eigenlijk een ijzergieterij. Maar om het “oer” om te zetten in ijzer was er een zeer hoge temperatuur nodig en vermenging met kool. Dat gebeurde in een hoogoven. Om de kool te laten gloeien moest het vuur vrijwel continue zachtjes worden aangeblazen. De blaasbalgen werden aangedreven door een watermolen (op waterkracht) en/of een rosmolen (een molen op paardenkracht). In Deventer was Hendrik Jan Lindeman de initiatiefnemer van de bouw van een ijzermolen, waarvan de opening in 1756 plaatsvond. De Schipbeek dreef de watermolen, die gevestigd was aan de kop van de oude binnenhaven, aan. De molen werd na het overlijden van Lindeman van 1767 tot 1826 door verschillende eigenaren benut en uitgebouwd. De ware groei begon onder het bewind van Joan Laurents Nering-Bögel. .

De blaasblagen werden vervangen door luchtpompen die door een stoommachine werden aangedreven. De hoogoven bleef in tact voor het omzetten van (lokaal) oer in gietijzer, maar daarnaast werden koepelovens aangeschaft om ruw ijzer om te zetten in gietijzer. In een verkoopcatalogus van 1834 gaf Joan aan dat gietijzer inzetbaar was in zeer diverse toepassingen: ter versiering van bouwwerken, voor echte bouwkundige producten zoals dakgoten, afvoerbuizen, wenteltrappen e.d. en voor het maken van onderdelen van machines. Joan Laurents gaf de onderneming vleugels.

Joan Laurents , die in 1865 overleed ligt met zijn vrouw (1883 gestorven) in graf.nr 570. In dat graf was hun in 1861 overleden tweede zoon, Herman Hendrik (39 jaar oud) reeds begraven.

Joan en Harmina kregen 8 kinderen. De oudste, de in 1821 geboren Johan Frederik, kwam in 1852 bij zijn vader in het bedrijf . De jongste was Willem Frederik, 17 jaar jonger dan zijn broer. Deze twee namen de leiding van het bedrijf in 1865 over. Inmiddels werkten er bij meer dan 120 mensen, waaronder 13 kinderen (tussen 12 en 14 jaar) Het bedrijf legde zich toe op industrieel gietwerk en machinebouw, bijvoorbeeld het vervaardigen van stoommachines. Bovendien raakte het bedrijf gespecialiseerd in het bouwen van vuurtorens: in Ouddorp, Wetskapelle, Scheveningen en later op Ameland. Ook werden veel producten geleverd aan Nederlands-Indië, waar een van hun andere broers goede relaties had.

Johan Frederik trouwde in 1847 met Johanna C.W. Brown, dochter van de laatste rector van de Latijnse School, John Brown (graf. Nr 109). In 1856 werd uit dit huwelijk Joan Laurents (jr.) geboren. Deze volgde zijn vader in 1877 op in de directie van het bedrijf. Johan Frederik overleefde zijn vrouw Johanna 13 jaar en overleed in 1895. Ze liggen begraven in graf nr. 942 dat je kunt herkennen aan een gietijzeren liggende zerk. De zerk is prachtig glanzend gebleven, vooral door regelmatig onderhoud dat nazaten en het bedrijf aan dit graf hebben verricht.

Van 1877 tot 1901 werd het bedrijf geleid door Willem Frederik en door Joan Laurens Jr. De firma Nering Bögel groeide sterk door. De ketelmakerij werd verbouwd, er werd een nieuwe gieterij gebouwd en er werden extra loodsen geplaatst. Ook werd een spoorlijn naar en op het terrein aangelegd. Een belangrijk deel van “de Ramen” (nu Raambuurt) werd gebruikt door de fabriek van Nering Bögel. Men zette de productie van siergietwerk als hekken, monumenten, lantaarns en kandelaars op naar Duits voorbeeld. In Nederland was Nering Bögel jarenlang de enige producent daarvan.

Willem Frederik trouwt in 1866 met Anna IJssel de Schepper. Hij krijgt met haar 8 kinderen, onder wie in 1874 Joan Frederik. In dit geval Johan Frederik Jr. Deze zal in 1904, na het overlijden van zijn vader , samen met Joan Laurens jr. de directie van het bedrijf vormen. Willem Frederik ligt alleen in graf. nr 3148. Zijn vrouw Anna is bijgezet in de grafkelder van de familie IJssel de Schepper (nr.30).

Joan Laurents jr. en Johan Frederik jr. maken van Nering Bögel een Naamloze Vennootschap.. En werken verder aan de bloei van het bedrijf. Langzamerhand ontwikkelt Nering-Bögel zich vooral tot machinefabriek. Tot de laatste gietijzeren sier- en bouwkundige werken kunnen worden gerekend: de Wilhelminafontein op de Brink en de overkappingen van de Vismarkt op het Pothoofd en de Botermarkt op de Lange Poot. De fontein en de Botermarkt zijn nog (deels) in tact.

Johan Frederik zal het niet lang meemaken. Hij overlijdt in 1909 op 35 jarige leeftijd. Zijn korte huwelijk met Constance van der Poll dat in 1906 werd gesloten blijft kinderloos. Hij wordt begraven in graf. Nr. 3665.

Het bedrijf wordt voortgezet door Joan Laurents jr. (geboren 1856). Deze Joan trouwde in 1880 met Johanna G.J. van der Feltz, adellijke dochter van een Arnhemse advocaat. Hun zoon Jacob Albertus Constant, roepnaam Coos, wordt in 1883 geboren en zal het bedrijf als opvolger van zijn vader rond 1912 uiteindelijk als laatste Nering Bögel gaan leiden. (Joan jr. noch Coos zijn op deze begraafplaats begraven)

In het begin van de 20e eeuw groeit het bedrijf naar een omvang van bijna 1000 werknemers en is daarmee dan een van de grootste werkgevers van Deventer. In 1932, na de beurscrisis van 1929, gaat het bedrijf failliet.

Barbara Kapsenberg , “Uit ijzer gegoten” 1982

Rosenkamp, Roderic P. Door water verbonden : een fascinerende historie van Nering Bögel, 2013

Informatie op website van de "Fabrikofiel".

Informatie op website Stichting Industrieel Erfgoed Deventer

Graven nrs. 570, 942, 3148 en 3665

Nering Bögel neemt de oude Deventer "Ysermölle" over.

IJzer gieten in Deventer.

De watermolen aan de monding van de Schip-beek in de Oude Haven (Vetkolk)

Het bewind van twee neven slechts voor even

Oom en zijn neef aan het roer.

De laatste generaties

Bronnen

De onderneming groeit gestaag

De bedrijfsgebouwen op de kaart (ten behoeve verkoop als gevolg faillissement ). KLIK op afbeelding voor vergroting

De Nering-Bögel stamboom van directieleden van de fabriek (KLIK op foto voor vergroting_